شیر بز به لحاظ ترکیب شیمیایی و محتوی قند، چربی و پروتئین، دارای بالاترین شباهت با شیر انسان است؛ و به دلیل عدم ایجاد حساسیت در مقایسه با شیر گاو، جایگزین بهتری برای تغذیه نوزادان و سالمندان به حساب می‌ْآید. شیر بز در مقایسه با شیر گاو، به لحاظ کیفیت پروتئین و چربی و قابلیت هضم و جذب مواد معدنی نظیر: کلسیم، منیزیم، مس و آهن مطلوب‌تر است. درصد چربی شیر بز، اندکی بالاتر از شیر گاو است و به این دلیل، شیر بز برای مصرف‌کنندگان به لحاظ طعم و مزه، مقبولیت بیشتری نسبت به شیر گاو دارد. به جرأت می‌توان گفت تاکنون در توده‌های بز بومی در ایران هیچ نوع فرآیند اصلاح نژاد مشخص و مؤثری صورت نگرفته‌ است. در برخی موارد نیز فقط با ایجاد آمیزش‌های مطالعه نشده و تجربی بین گونه‌های داخلی بز، دامداران سعی در بهبود ظرفیت تولید شیر توده‌های بومی داشته‌اند که این موضوع خلوص نژادی توده‌های بز بومی را در معرض تهدید قرار داده است. در ایران به دلیل تولید پایین بزهای بومی، دوشیدن شیر برای دامداران اقتصادی نبوده و لذا شیر بز در اقتصاد خانوارهای روستایی و عشایری هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است. به طور حتم انتخاب نژاد برتر و مناسب عامل تعیین‌کننده‌ای در افزایش تولید شیر بز می‌باشد. برای مثال تعداد چهار رأس بز شیری اصلاح نژاد شده می‌توانند در مجموع به اندازه‌ی یک رأس گاو هلشتاین شیر تولید کنند؛ در حالی که نیاز خوراک و نگهداری این چهار رأس بز تقریبن نصف خوراک مصرفی یک رأس گاو هلشتاین است. همین مقایسه ساده نشان می‌دهد که با نگهداری بزهای شیری اصلاح نژاد شده، تقریبن سودی معادل دوبرابر گاوهای هلشتاین عاید دامداران می‌شود. اگر در محاسبات اقتصادی قیمت بالاتر شیر بز نسبت به شیر گاو را نیز دخالت دهیم، مزیت پرورش بز نسبت به گاو شیری بیشتر هم خواهد شد.

درباره‌ِ‌ی بز سانن

سابقه ورود بز سانن اصیل به ایران به بیش از ۵۰ سال قبل و به سال ۱۳۴۳ بر می گردد. ورود بز سانن در ایران با هدف آمیخته گری این نژاد با بزهای بومی و تولید یک نژاد شیری انجام شد که بنا به دلایلی این طرح چندان توفیق نداشت و به اهداف اولیه خود نایل نشد. اما در سال های اخیر و با مشارکت بخش خصوصی و صدور مجوز وزارت جهاد کشاورزی، ورود بزهای خالص نژاد سانن از فرانسه به ایران آغاز شده و در نقاط مختلف کشور گله های متعددی بر اساس پرورش بز سانن شکل گرفته است. زیستگاه اصلی بز سانن در کوههای کشور سوئیس در روستایی به نام سانن بوده و این نژاد از این نقطه به سراسر جهان منتقل شده است. بز سانن دارای موهای کوتاه سفید و گاهی خاکستری است. متوسط وزن بزهای ماده این نژاد حدود ۶۱ کیلو گرم و وزن نرها تا ۷۵ کیلو گرم می رسد. ارتفاع قد در بزهای ماده ۷۶ سانتی متر و در نرها به ۸۱ سانتی متر می رسد. نرها شاخدار و ماده ها ممکن است دارای شاخ کوتاه یا بی شاخ باشند. بز سانن به تولید شیر معروف است و شاید به جرأت بتوان گفت بهترین نژاد شیری بز در دنیاست. دوره شیردهی آن ۲۹۰ تا ۳۰۵ روز است و روزانه بین ۳ تا ۸ لیتر شیر می دهد. متوسط چربی شیر این نژاد ۳٫۶ درصد، پروتئین شیر ۳٫۲ درصد و مواد جامد شیر ۱۲٫۸ درصد می باشد. دوقلوزایی در بزهای سانن خالص موضوعی عادی است. بعضی منابع درصد دوقلوزایی بزهای ماده را در این نژاد از ۴۵ تا ۸۰ درصد گزارش کرده اند. این در حالی است که موارد زایش سه یا چهار قلو نیز در این نژاد فراوان گزارش شده است. اصلی ترین مزیت بز سانن این است که نگهداری و مدیریت آنها بسیار آسان است. به طوری که یک کودک می تواند از یک گله کوچک سانن نگهداری کند و اینکه آنها به میزان زیادی شیر تولید می کنند. اکثر بزهای سانن سفید هستند. اما گاهی اوقات قهوه‌ای کم‌رنگ نیز در بین آن‌ها دیده می‌شود. بر روی بینی، گوش‌ها و ‌ آن‌ها ممکن است تعدادی نقطه‌ی سیاه وجود داشته باشد. گوش‌های آن‌ها مستقیم و رو به بالا هستند. به طور کلی شاخ ندارند. سایز پاها کوچک و سایز ‌ها بزرگ است. بزهای سانن دوست دارند در سایه بمانند و نمی‌توانند نور آفتاب شدید را تحمل کنند.

پرورش بز سانن

براساس یک توصیه‌ِ‌ی عمومی برای دامدارانی که قصد دارند تا گله بز را به صورت مزرعه‌ای و یا در سیستم‌های بسته نگهداری کنند، انتخاب بز سانن به دلیل ظرفیت بالاتر تولید شیر، مناسب‌تر است. اما بزهای آلپاین نیز تفاوت تولید شیر قابل توجهی با بزهای سانن ندارند و از طرفی مقاومت آن‌ها نسبت به بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی، مطلوب است. بنابراین در این شرایط، پرورش هریک از این دو نژاد، قابل توصیه است. اما انتخاب بز آلپاین به دلیل انطباق بیشتر ویژگی‌های آن با شرایط کوچ، قدرت پیاده‌روی و کوه‌پیمایی و استفاده بهتر از مراتع بالادست، برای دامدارانی که قصد کوچ‌های میان‌مدت و طولانی مدت را دارند، نسبت به سایر نژادهای مشابه مزیت دارد. بهترین میزان ترکیب گله به صورت ۳۰ ماده و یک نر است. بهترین روش پرورش این نژاد در آغل (صنعتی) بوده و در پرورش مرتعی حتمن نیاز به خوراک مکمل دارد. این نژاد به صورت میانگین در یک دوره‌ی ۳۰۵-۲۹۰ روزه‌ِ‌ی شیرواری، توان تولید بیش از ۹۵۰ کیلیوگرم شیر را دارند. این درحالی‌ است که میانگین دوره‌ی شیردهی بزهای بومی، ۱۵۰ روز شیرواری است که حد  اکثر توان ۴۰ کیلوگرم را دارند. نه تنها بز سانن در تولید شیر یکه‌تازی خواهد کرد، بلکه دام‌های بومی حاصل از تلاقی با بز سانن، می‌توانند افزایش شیر چشمگیری داشته باشند.

سرمایه‌گذاری سودده

جواد ابراهیم‌پناه، یکی از پرورش‌دهندگان بز سانن در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری رکنا انجام داده، در خصوص سود حاصل شده از این پروژه چنین گفته است:
در ابتدای کارم در حوزه بز ۳۰ میلیون تومان وام به کمک بسیج سازندگی گرفتم و این وام محرک خوبی برای این کار تولیدی بود. بالاخره کار پرورش بز سانن را آغاز کرده و در سه حوزه اصلی این تولیدی فعالیت می‌کند. حوزه اول پرورش بزغاله سانن، حوزه دوم فرآوری محصولات لبنی مثل کره و پنیر و کشک و خامه از شیر بز سانن و حوزه سوم که برای اولین بار در ایران رخ می‌دهد، تولید بستنی از شیر بزسانن است. خاستگاه‌نژاد بزسانن کشور فرانسه است ولی در میان تمام نژادهای شیری بز در درنیا، نژاد سانن بیشترین پراکندگی را داراست. هر بز معمولی در کشور ما سالانه در حدود ۱۵۰ کیلو شیر می‌دهد، در صورتی که تولید شیر بز سانن ۱۰ برابر است. از خواص دارویی شیر سانن، می‌توان به خاصیت درمانی قطعی و مناسب برای خیلی از بیماری‌ها از جمله روماتیسم اشاره کرد. برای اینکه بهره وری را در این کار افزایش دهیم، بز نر را سانن انتخاب کرده و بز ماده را از بزهای بومی انتخاب می‌کنیم، تا بزغاله‌ای که به دنیا می‌آید، بزغاله ای با بهره وری بالا و همچنین سازگار با شرایط بومی کشور ما باشد. همسر، برادر، خواهر و دو پسر جواد ابراهیم پناه در کار پرورش بز به او کمک می‌کنند و به جز آن‌ها، برای ۴ نفر دیگر هم شغل ایجاد کرده است. ۵۲ رأس بز داریم که در روز تقریبا ۹۰ تا ۱۰۰ کیلو شیر می‌دهند. هر کیلو شیر بز سانن را به قیمت ۳۵۰۰ تومان می‌فروشیم. بز در طول سال فصل خاصی برای شیردهی ندارد و در طول سال ۱۰ ماه شیر می‌دهند. در کنار فروش شیر از تولید بزغاله نیز سالانه ۱۰۰ میلیون تومان درآمد داریم. هر بز در روز ۳ کیلو علوفه می خورد که به قرار هرکیلو علوفه ۲ هزار و ۵۰۰ تومان می‌شود روزی ۷ هزار و ۵۰۰ تومان. غذای هر بز را اگر از ۱۱۵ هزارتومان کم کنیم درآمد روزانه از شیر ۱۰۷ هزار و پانصد تومان می‌شود.
با این شرایط شما ماهانه سه میلیون و دویست و بیست و پنج هزار تومان درامد دارید که با کسر ۷۰۰ هزارتومان بابت محل نگه داری این بزها می‌شود ماهی تقریبا دومیلیون و پانصد هزار تومان. یعنی شما به اندازه یک کارمند با حقوقی خوب درآمد کسب کرده‌اید. این فقط درآمد شیر بود، بزها در سال ۲ بار بچه به دنیا می‌آورند و بعضی وقتها دوقلو هم می‌شود که اگر سالیانه میانگین ۳۰ عدد بز به دنیا بیاید که هرکدام هم ۲٫۵ میلیون تومان به فروش برسد می‌شود سالیانه ۷۵ میلیون تومان که اگر تقسیم بر ۱۲ ماه کنیم ماهانه مجموعه شما ۸٫۵ میلیون تومان درامد خواهید داشت، یعنی فقط با ۱۰ بز به اندازه یک مدیر عالی‌رتبه درآمد می‌توان کسب کرد.»

مزایا و معایب

پرورش بز سانن می‌تواند یکی از فرصت‌های ناب سرمایه‌گذاری باشد. زیرا هم‌اکنون نوع اصلاح‌نژاد شده آن تا روزی پنج کیلوگرم شیر تولید می‌کند و هر کیلوگرم آن به قیمت ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰هزار تومان به فروش می‌رسد. البته به جز شیر، گوشت، مو، پوست، کرک و حتی شاخ آن نیز سودآور است و پتانسیل تجارت در بازار را دارد. از شیر بز، پنیر و ماست بسیار مرغوب تولید می‌شود که قیمتی بالاتر از نرخ همین اقلام توسط شیر گاو برای آن تعیین می‌شود. طبق برنامه ششم توسعه، باید تولید شیرخام کشور به ۱۲ میلیون تن با سرانه ۱۴۲ کیلوگرم برسد و در افق برنامه ۱۴۰۴ تولید ۱۵ میلیون تن با سرانه نزدیک به ۱۶۹ کیلوگرم برنامه ­ریزی شده است.  قرار است با تسهیل روند سرمایه‌گذاری و توسعه واحدهای پرورش بز شیری، تولید شیر این حیوان تا پایان برنامه ششم به بیش از ۷۰۰ هزار تن در سال برسد. افزایش تولید شیر از طریق بز اصلاح شده به بیش از ۱ میلیون تن در سال، جهت توسعه صنعت بز در کشور تا افق ۱۴۰۴ پیش­ بینی شده است. همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت احتیاجات بز سانن نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین کسانی که مایل به پرورش بزهای سانن هستند باید امکانات لازم نظیر جایگاه مناسب، تأمین خوراک مورد نیاز و تأمین تجهیزات و لوازم بهداشتی را در دامداری پیش­‌بینی نمایند. یکی از محدودیت‌هایی که ممکن است در سرمایه‌گذاری خلل ایجاد کند، بحث تامین منابع آب است. طبق اطلاعات موجود، هر رأس بز حداقل در هر روز به ۵/۹ لیتر آب احتیاج دارد. بنابراین بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران بیش از هر چیز به فکر تامین مایه حیات باشند. اگر مشکلی در این زمینه نبود، باقی مسائل به مرور حل خواهد شد.به ­گفته کارشناسان و پرورش دهندگان بز سانن در ایران، هر بز معمولی در کشور سالانه در حدود ۱۵۰کیلو شیر می دهد، در صورتی که تولید شیر بز سانن ۱۰برابر این مقدار است و حدود ۱۰سال عمر می­کند. از یک­سو هر بز در روز ۳کیلو علوفه می ­خورد و می­تواند در سال ۲بار بزغاله به دنیا بیاورد و البته گاهی نیز ممکن است دوقلو هم باشد. مطابق تحقیقات کارشناسان بهین صنعت یاب، جهت احداث واحد پرورش بز سانن با ظرفیت ۱۰۰۰راس در مجموع حجم کل سرمایه گذاری طرح ۴۵۰۰۰ میلیون ریال برآورد می شود؛ تمامی ماده غذایی مورد نیاز در داخل کشور مانند ذرت، یونجه، کنجاله سویا و جو تولید شده و در دسترس است. فضای مورد نیاز پرورش بزن سانن برای ۱۵راس، ۵۰متر برآورد می شود.

نتیجه‌گیری

این امیدواری وجود دارد که با افزایش تولید شیر بز در کشور، صنعت پرورش بز علاوه بر تولید گوشت، بتواند بخش مهمی از نیاز شیر خام کشور را تأمین و با توسعه‌ی پرورش بزهای شیری، بتواند کمک مهمی به اقتصاد خانوارهای روستایی و عشایر داشته باشد. با توجه به شرایط اقتصاد دامپروری و تأثیر منفی خشکسالی‌های اخیر بر مراتع، هزینه‌ی خوراک و نگهداری دام برای دامداران روستایی و عشیار افزایش یافته و امکان فعالیت در این صنعت برای بسیاری از دامداران دشوار است. به همین منظور پروش بزهای پربازده سانن می تواند گره گشا باشد. امید است که  مجتمع  پرورش بزهای سانن بتواند کمکی هر چند کوچک به روستاییان عزیز نماید.

شماره تماس با راهنمایی و مدیریت فروش بزهای سانن اصیل 09100034268

این متن دومین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.

زکات علم، نشر آن است. هر

وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از وبلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.

همچنین

وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق

بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.

این متن اولین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.

مرد خردمند هنر پیشه را، عمر دو بایست در این روزگار، تا به یکی تجربه اندوختن، با دگری تجربه بردن به کار!

اگر همه ما تجربیات مفید خود را در اختیار دیگران قرار دهیم همه خواهند توانست با انتخاب ها و تصمیم های درست تر، استفاده بهتری از وقت و عمر خود داشته باشند.

همچنین گاهی هدف از نوشتن ترویج نظرات و دیدگاه های شخصی نویسنده یا ابراز احساسات و عواطف اوست. برخی هم انتشار نظرات خود را فرصتی برای نقد و ارزیابی آن می دانند. البته بدیهی است کسانی که دیدگاه های خود را در قالب هنر بیان می کنند، تاثیر بیشتری بر محیط پیرامون خود می گذارند.

ساختمان و تاسیسات مورد نیاز پرورش گله بز سانن و آلپاین

معمولا یک جایگاه ساده که از سه طرف با دیوار محصور و از یک طرف باز باشد، بسیاری از نیازهای فیزیولوژیک بزهای شیری نظیر تهویه، نور و سایه مناسب را مرتفع می کند. در زمستان برای گرم شدن محل نگهداری بزها بهتر است طرف باز جایگاه را با برزنت، پلاستیک و بسته های کاه به خوبی پوشاند. همچنین در تابستان و بخصوص در مناطق بسیار گرم برای خنک شدن بهتر دامها، بهتر است از باد بزن های برقی و سیستم مه پاش در برخی قسمت های سایه بان استفاده شود. برقراری جریان هوای تازه در جایگاه نگهداری بز برای تأمین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و دفع حرارت اضافی بسیار حائز اهمیت است. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران هوا حساس بوده، بنابر این برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد کوران جلوگیری نمود. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به باد ساخته شده و یا در آن از بادشکن استفاده شود.

محوطه گردش بزها باید دارای نور طبیعی و تهویه مناسب باشد و ابعاد آن با تعداد دامی که در آن نگهداری می شود، متناسب باشد.

پیش بینی انبار علوفه، آخورها، آبشخورها، انبار ذخیره کود، محل قرنطینه و درمان، محل شیردوشی و تجهیزات جانبی آن از دیگر مواردی است که باید در ساخت یک جایگاه پرورش بز به آن اشاره کرد. البته ابعاد و مساحت هر یک از این بخش ها با توجه به هدف پرورش، ظرفیت دامداری، نوع نژاد، شرایط آب و هوایی و سلیقه دامدار ممکن است متفاوت باشد. توصیه می شود برای نظارت بهتر و سرویس دهی مناسب تر به بزها اولا بزهای شیرده از سایرین جدا شده و خوراک متفاوتی دریافت کنند. ثانیا در صورت بزرگی گله بهتر است جایگاه های متعددی پیش بینی شده و در هر یک از جایگاه ها تعداد 50 تا 70 راس بز نگهداری شود تا امکان سرکشی و نظارت بهتری بر روی وضعیت آن ها فراهم باشد.

هنگام ساخت جایگاه استراحت و گردش بزها در حد امکان باید از مصالح محکم و بادوام و در عین حال ارزان قیمت استفاده کرد. تهیه یک سقف بادوام و نفوذ ناپذیر، ساخت دیوارهای جانبی محکم بخصوص در برابر وزش باد و طوفان و انتخاب جنس کف و سیستم فاضلاب مناسب از موارد مهمی است که در ساخت و طراحی اولیه محل جایگاه باید مد نظر قرار گیرد. در جدول ذیر مساحت توصیه شده برای ساخت محل گردش و استراحت برای سنین مختلف بز ارائه شده است.

سالن شیر دوشی بزهای نژاد سانن و آلپاین

ساخت سالن شیردوشی یکی از مهمترین مواردی است که باید در پرورش بزهای شیری مدنظر قرار بگیرد. بزها در طول روز حداقل دو بار و حداکثر سه بار به این محل منتقل شده و شیردوشی می شوند. بیشترین مقدار شیر در هفته دوم تا دهم بعد از زایش تولید می شود و پس از آن تولید شیر بزها روزانه کاهش می یابد. طول مدت شیردهی به نژاد، نحوه مدیریت و کیفیت و مقدار خوراک بستگی دارد. شیردوشی بزها ممکن است به وسیله دست و یا با استفاده از ماشین شیردوشی انجام گیرد، اما در هر دو صورت باید محلی جداگانه و بهداشتی برای دوشش بزها در یک دامداری ساخته و آماده شود. در روستا و یا دامداری های کوچک ممکن است بزها با دست دوشیده شوند، اما در دامداریهای بزرگ برای سهولت و تسریع شیردوشی باید با دستگاه دوشیده شوند. هنگام شیردوشی چه بصورت دستی و چه با دستگاه، لازم است ابتدا دام به خوبی مهار وسپس دوشیده شود.

برای این کار باید باکس یا جعبه شیردوشی طراحی شود. باکس انفرادی یا جایگاه شیردوشی بزها باید بگونه ای باشد که امکان چرخش بز در آن وجود نداشته باشد. نحوه طراحی جایگاه شیردوشی و محل استقرار کارگر باید به نحوی باشد که امکان دسترسی کارگرها به دام به آسانی فراهم شود. معمولا عرض جایگاه انفرادی شیردوشی را از 40 تا 50 سانتی متر و طول آن را 100 سانتی متر در نظر می گیرند. در صورت تمایل به ساخت آخور در مقابل جایگاه شیردوشی، باید یک راهرو به عرض یک متر مقابل هر جایگاه ساخته شود. در تعیین مساحت سالن شیردوشی باید ابعاد و تعداد سکوهای شیردوشی، راهروهای خوراک دهی، آخورها، محل شستشوی ظروف، محل ذخیره و نگهداری موقت شیر و محل عبور و مرور کارگران را پیش بینی نمود. بر اساس یک توصیه می توان مساحت سالن شیردوشی را با توجه به اندازه گله، معادل 10 درصد مساحت محل استراحت بزها تعیین نمود.

شرایط بهداشتی شیردوشی

جنس مصالح مورد استفاده درکف و دیوارهای سالن شیردوشی باید از موادی انتخاب شوند که بهداشتی بوده و قابل شستشو باشند. شاید استفاده از بتن (در صورت قیمت مناسب) بهترین گزینه برای ساخت کف سالن شیردوشی باشد. برای پوشش دیوارها نیز می توان از سیمان، سرامیک و یا هر نوع مصالح قابل شستشوی دیگر استفاده کرد. وجود نور و تهویه کافی در سالن شیردوشی از مومات است زیرا ریزش آب فراوان و بخار تولید شده در سالن شیردوشی معمولا باعث افزایش رطوبت محیط و کاهش تهویه می شود. در نظر گرفتن مساحت مناسب پنجره (حداقل 10 درصد مساحت کف سالن) و استفاده از هواکش های برقی برای ایجاد تهویه، در سالن شیردوشی اجتناب ناپذیر است. سالن شیردوشی باید به تجهیزاتی مثل آب سرد و گرم، شیر سردکن، محل ذخیره شیر، محل شستشوی ظروف و دستگاه شیردوش مجهز باشد. استفاده از توری های فی جهت نصب در پشت پنجر ه ها مانع از ورود ات به داخل سالن و آلوده شدن شیر خواهد شد. برای اطمینان از سلامت دام ها و پیشگیری از آلودگی های احتمالی، نظافت سالن شیردوشی باید بصورت مرتب و پس از هر مرحله شیردوشی انجام شود.

پرورش بز سانن در مجتمع پرورش وتکثیر بز سانن بلداجی

مجتمع پورش بز سانن با پرورش و نگهداری تعداد 100 راس بز سانن  راه اندازی گردید. بز سانن نوعی دام مفید با نژاد فرانسوی است که درقیمت های مختلف به فروش می رسد و از شیری با کیفیت عالی برخوردار است.